Ο Μορφωτικός Όμιλος Σερβίων "Τα Κάστρα", διοργάνωσε πανηγυρική εκδήλωση τιμώντας την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821, την Κυριακή 27 Μαρτίου 2011 στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου στα Σέρβια. «Είναι θλιβερό, λέει ο μεγάλος ιστορικός μας, αείμνηστος Απόστολος Βακαλόπουλος, ν’ αναλογίζεται κανείς πόσο μας στοίχισε κατά τη ροή των αιώνων η ένδεια των ιστορικών γνώσεων». «Ακριβώς για το λόγο αυτό, τόνισε η Πρόεδρος του Μ.Ο.Σ., ένας από τους στόχους μας είναι και η συμβολή μας στον πλουτισμό των ιστορικών μας γνώσεων.»
Στην εκδήλωση παρέστησαν ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας κ. Γιώργος Δακής, ο Αντιπεριφερειάρχης Κοζάνης κ. Γιάννης Σόκουτης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Σερβίων - Βελβεντού κ. Χρήστος Ελευθερίου η περιφερειακή σύμβουλος κ. Κωνσταντίνα Μητροπούλου, εκπρόσωποι των τοπικών αρχών και πλήθος πολιτών.
Ομιλητής ήταν ο πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, δημοσιογράφος και συγγραφέας κ. Νικόλαος Μέρτζος, τον οποίο παρουσιάζοντας η Πρόεδρος του Μ.Ο.Σ. εξήρε τη δράση του τονίζοντας ότι πρωτοστάτησε στο φοιτητικό κίνημα και στους εθνικούς αγώνες για την Κύπρο, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Ειδικός στα βαλκανικά ζητήματα ταξίδεψε σε όλο σχεδόν τον Κόσμο με επιτυχείς δημοσιογραφικές αποστολές. Μέλος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Μακεδονικής Επιτροπής διέτρεξε όλη την Ελλάδα, την Ευρώπη, την Αυστραλία και τη Βόρειο Αμερική επί 45 χρόνια για τη Μακεδονία.
Από το 1995, εγκαταλείποντας σταδιακά τη δημοσιογραφία, αφιερώθηκε στο ερημωμένο πατρογονικό του Νυμφαίον, το οποίο ως Πρόεδρος της Κοινότητος επί τρεις θητείες οδήγησε στην Αναγέννηση και το ανέδειξε σε πανευρωπαϊκό πρότυπο ήπιας ανάπτυξης με σεβασμό στην πολιτιστική κληρονομιά και στη Φύση.
Ο Περιφερειάρχης κ. Γιώργος Δακής τίμησε τον Ομιλητή με ένα Λεύκωμα της Δυτικής Μακεδονίας και μία κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου για το γραφείο του. Στο σύντομο χαιρετισμό του τόνισε ότι ο Νικόλαος Μέρτζος, μια εμβληματική παρουσία, ανήκει σ’ όλους τους Έλληνες και αποτελεί ιδιαίτερη τιμή η παρουσία του ανάμεσά μας.
Η Πρόεδρος του Μ.Ο.Σ. προσέφερε βιβλία από τις εκδόσεις του Ομίλου και ένα κρασί από τη σερβιώτικη γη.
Θέμα της Ομιλίας "Οι Μακεδόνες το 1821". Ο Ομιλητής αναφέρθηκε στους συνεχείς αγώνες και τις αιματηρές θυσίες των Μακεδόνων για την ελευθερία από την Άλωση μέχρι και την Εθνεγερσία του Εικοσιένα. «Ταυτόχρονα σχεδόν με την ολοκλήρωση της κατάκτησης, το 1458, πέντε μόλις χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως οι Οθωμανοί δυνάστες υποχρεώθηκαν από τα πράγματα να αναγνωρίσουν επίσημα τα πρώτα αρματολίκια στ’ Άγραφα και στην Πίνδο, όπου συναντώνται η Μακεδονία, η Ήπειρος και η Θεσσαλία. Τη μαρτυρία καταθέτει ο Αραβαντινός από παλαιότερα χρονικά. Ως το 1537, όπως αναφέρει ο καθηγητής της Ιστορίας Απόστολος Βακαλόπουλος, είχαν αναγνωρισθεί από την Υψηλή Πύλη πέντε αρματολίκια, στη Δυτική ιδίως Μακεδονία: τα αρματολίκια Σερβίων, Ελασσόνος, Μηλιάς Ολύμπου, Γρεβενών και Βεροίας. Έτσι οι πρώτοι ένοπλοι Έλληνες είναι οι Μακεδόνες.»
«Η Μακεδονία αποτελούσε νευραλγικό στρατηγικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιατί γεφύρωνε την Ανατολή με τη Δύση, τον Βορρά με τις ζεστές θάλασσες, και ήταν όρος υπάρξεως για την κυριαρχία του Σουλτάνου. Όταν η Μακεδονία απελευθερώθηκε, η Οθωμανική Αυτοκρατορία διαλύθηκε.»
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Μακεδόνες προκαλούν προβλήματα στην Υψηλή Πύλη, μη ανεχόμενοι τη δουλεία. «Οι επαναστατικές ταραχές πνίγονται στο αίμα των Μακεδόνων καθ’ όλο τον 18ο αιώνα.»
Αντλώντας πληροφορίες από τις ιστορικές πηγές της εποχής εξιστόρησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο των Μακεδόνων, ιδιαίτερα των Δυτικομακεδόνων, στο πλευρό του Ρήγα Βελεστινλή, στο επαναστατικό κίνημα του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες
Και ο Ρήγας, είπε ο Ομιλητής, κατάγεται από Μακεδονική «φύτρα» (εδώ να παρατηρήσουμε ότι ο συμπατριώτης μας Αθανάσιος Τσαρμανίδης σε μία ομιλία του αποκάλυψε ότι σοβαρή ανέκδοτη πηγή από την Κεντρική Ευρώπη φέρνει την καταγωγή του Ρήγα στην περιοχή Σερβίων.) Μακεδόνες επίσης είναι οι πιο στενοί σύντροφοι του Ρήγα.
Το πρώτο ελληνικό ολοκαύτωμα του Εικοσιένα είναι μακεδονικό. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος, όταν πια η αντίσταση έχει καταρρεύσει μαζί με το οχυρό υπό τα στίφη των αντιπάλων, βάζει φωτιά και ανατινάζεται ζωντανός μαζί με τους φίλους και τους εχθρούς.
Η Μακεδονία δεν απελευθερώθηκε το 1821, συνετέλεσε όμως τα μέγιστα στην απελευθέρωση της Νότιας Ελλάδος. Οι δύο αλλεπάλληλες στρατιές των Οθωμανών αφάνισαν περισσότερα από 160 χωριά. Έκαψαν όλα τα σπίτια, έσφαξαν όλους τους άνδρες και πούλησαν όλα τα γυναικόπαιδα στα σκλαβοπάζαρα. Οι επίσημες αναφορές των δύο πασάδων είναι συγκλονιστικές. Το τελικό, όμως, αποτέλεσμα ήταν ότι μέχρι και τον Ιούλιο του 1822 η στρατιά του Μεχμέτ Εμίν πασά παρέμεινε καθηλωμένη στη Μακεδονία.
«Η Μακεδονία, βαριά φορτωμένη στρατεύματα των Οθωμανών, εισέρχεται στον Αγώνα. Είναι η σπονδυλική στήλη της Αυτοκρατορίας και η μοναδική γέφυρα του οθωμανικού στρατού προς τη Νότιο Ελλάδα γιατί το Αιγαίο ελέγχει ο ελληνικός στόλος. Πρέπει, συνεπώς, να συγκρατήσει με το κορμί της τις οθωμανικές στρατιές που ο Σουλτάνος πέμπει για να καταπνίξουν την Εθνεγερσία στη Ρούμελη και στο Μοριά. Αυτοθυσιάζεται αλλά διασώζει την Εθνεγερσία των Νοτίων Ελλήνων αδελφών της… Πολεμούν και πέφτουν στο Μεσολόγγι και στα Ψαρά, στην Εύβοια και στο Τρίκερι, στη Ρούμελη και στο Μοριά, μέχρι την Κρήτη.
Δεν πολεμούσαν πια για το σπίτι τους, τη φαμίλια τους, τον τόπο τους. Αυτά τα ’χαν θυσιάσει. Πολεμούσαν για το Γένος, για τα αδέρφια τους. Είναι κι αυτό μια απόδειξη του ακατάλυτου εθνικού δεσμού ανάμεσα στους Μακεδόνες και στη Νότια Ελλάδα.»
Μακεδόνες στο Μωριά, στη Ρούμελη στα νησιά.
«Το Γένος μεθάει με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα. Ένας Μακεδόνας είναι ήδη εκεί (στο Μεσολόγγι), ο Νικόλαος Κασομούλης, και βλέπει και καταγράφει. Θα είναι ο αυθεντικός ιστορικός του Μεγάλου Αγώνα -και ταυτόχρονα ο πολεμιστής. Στην Τριπολιτσά ικετεύει να του δώσουν μια μερίδα πολεμικά λάφυρα για την επανάσταση στη Μακεδονία. Δεν του δίνουν ούτε ένα τουφέκι.»
« Ο Εμμανουήλ Παππάς είναι βαθύπλουτος έμπορος και τραπεζίτης, γιος παπά από τη Δοβίστα Σερρών, που φέρει τώρα το όνομά του. Είχε ένδεκα παιδιά: οκτώ γιους και τρεις θυγατέρες. Έδωσε στον Αγώνα για το Έθνος όλα τα πλούτη του, τα τρία ενήλικα αγόρια του και τη ζωή του. Ο Ιωάννης πέφτει στο Μανιάκι στο πλευρό του Παπαφλέσσα. Ο Αθανάσιος αιχμαλωτίζεται πολεμώντας στην Αταλάντη και αποκεφαλίζεται στη Χαλκίδα. Και ο Νικόλαος πέφτει στο Καματερό. Η γυναίκα του, οι επιζήσαντες γιοί του και οι τρεις θυγατέρες του μαρτύρησαν δώδεκα χρόνια στις φυλακές των Οθωμανών και, όταν ήλθε η λευτεριά, δεν είχαν ούτε ψωμί -αυτοί οι βαθύπλουτοι Μακεδόνες. Σώζονται οι εκκλήσεις τους προς το πρώτο ελεύθερο Κράτος για βοήθεια.»
«Στα Ψαρά το μέγιστο μέρος των υπερασπιστών αποτελούσαν οι Μακεδόνες στεριανοί που είχαν φτάσει αποφασισμένοι να κρατήσουν με κάθε θυσία το νησί. Οι θαλασσινοί μπήκαν στα πλεούμενά τους και εγκατέλειψαν το νησί. Οι Μακεδόνες θυσιάσθηκαν όλοι. Μακεδόνες είναι τα λαμπρά παλληκάρια που τιμά ο εθνικός ποιητής.
Παντού όπου δόθηκε μεγάλη, κρίσιμη μάχη, παντού όπου στάθηκε η Δόξα και η Ιστορία, εκεί ήσαν πάντοτε Μακεδόνες: στο Μανιάκι και στο Μεσολόγγι, στο Φάληρο της Αθήνας και στα Ψαρά. Παντού όπου Ελλάδα, εκεί και Μακεδονία. Ο Σπυρίδων Τρικούπης αναφέρει με ευγνωμοσύνη πως ο μόνος που κατήλθε επιτυχώς και ανέκοψε την καταστροφική πορεία του Ιμπραήμ πασά στο Μοριά ήταν ο γερο-Καρατάσος, που νίκησε τους Αιγυπτίους στον Σχοινόλακκο της Μεσσηνίας.
Όταν μετά τόσο μακεδονικό αίμα ιδρύθηκε το πρώτο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος οι Μακεδόνες αγωνιστές κηρύχθηκαν ετερόχθονες. ΄Ετσι δεν είχαν δικαίωμα στις εθνικές γαίες που οι ίδιοι είχαν ποτίσει με το αίμα τους και είχαν σπείρει με τους νεκρούς τους. ΄Εμειναν μόνοι χωρίς μια σπιθαμή τόπο, δίχως εστία, μακριά απ’ την γενέθλια γη τους…»
Στο κλείσιμο της εκδήλωσης μαθητές του Γυμνασίου Σερβίων παρουσίασαν με επιτυχία παραδοσιακή μουσική και τραγούδια. Δέκα παιδιά με όργανα, αρμόνιο, κλαρίνο, φλάουτα, κιθάρες, μπουζούκια, και μία χορωδία μαθητριών αποτελούσε το μουσικό σύνολο.
